Sakit buah pinggang menyerang dalam diam
DI Malaysia setiap hari, sekurang-kurangnya 10 penduduk didiagnos mengalami kerosakan buah pinggang yang kronik atau berada pada peringkat lima (teruk) dan memerlukan rawatan dialisis.
Lebih menggerunkan, setiap tahun golongan pekerja iaitu mereka yang berusia antara 20 hingga 50 tahun paling ramai mengalami masalah buah pinggang kronik yang memerlukan rawatan khusus.
Risiko kegagalan buah pinggang semakin tinggi dengan pertambahan umur. Obesiti, penyakit darah tinggi, merokok dan keturunan adalah faktor lain menyumbang kepada statistik berkenaan.
Ikuti wawancara Pakar Perunding Nefrologi, Hospital Pantai Laguna Merbok, Dr Eason Chang bersama wartawan Sinar Harian, Siti Zubaidah Zakaraya mengenai usaha meningkatkan kesedaran tentang penjagaan kesihatan buah pinggang sempena Hari Buah Pinggang Sedunia 2020.
SINAR AHAD: Apakah yang dimaksudkan dengan sakit buah pinggang dan kegagalan buah pinggang?
DR EASON: Penyakit buah pinggang berlaku apabila buah pinggang rosak dan tidak dapat berfungsi dengan baik. Terdapat beberapa jenis kegagalan buah pinggang iaitu kegagalan buah pinggang akut (AKI)(ARD) yang berlaku apabila buah pinggang rosak secara tiba- tiba manakala kegagalan buah pinggang kronik (CKD) berlaku apabila buah pinggang beransur-ansur kehilangan fungsi dan ini berlaku dalam tempoh masa yang lama, kemungkinan akibat beberapa sebab.
Apakah punca dan gejala penyakit buah pinggang?
Punca kegagalan buah pinggang akut termasuk tekanan darah rendah, jangkitan kuman, saluran air kencing tersumbat akibat batu atau ubat-ubatan tertentu. Punca kegagalan buah pinggang kronik pula terjadi akibat penyakit kencing manis, tekanan darah tinggi, glomerulonephritis (kumpulan penyakit yang menyebabkan keradangan dan kerosakan ke unit penapisan buah pinggang) dan penyakit yang diwarisi seperti penyakit ginjal polikistik.
Seawal usia berapa pesakit boleh dikesan menghidap sakit ini?
Penyakit buah pinggang biasanya melibatkan orang yang lebih berusia tetapi mungkin juga berlaku kepada pesakit muda bergantung kepada risiko dan penyakit dialami.
Apa yang dimaksudkan penyakit buah pinggang kronik atau CKD?
CKD selalunya berlaku dalam tempoh yang panjang melibatkan kehilangan fungsi buah pinggang yang tidak dapat dipulihkan. Ketidakfungsian ini memberi kesan perubahan dalam keseimbangan kimia badan, gangguan terhadap proses fungsi badan dan pembentukan produk sisa dalam darah yang mengakibatkan kesan pada organ lain dan sistem badan.
Jika keabnormalan ini berpanjangan selama lebih daripada tiga bulan, penyakit buah pinggang dianggap kronik. Ujian darah digunakan untuk mengukur tahap fungsi buah pinggang seseorang.
Creatinine iaitu produk sisa yang dikumuhkan oleh buah pinggang digunakan untuk mengira kadar penapisan glomerular (GFR) iaitu anggaran keupayaan penapisan buah pinggang.
Berdasarkan nilai GFR, ia boleh dikategorikan tahap satu hingga lima, di mana tahap lima menjadi paling parah apabila fungsi buah pinggang telah menurun dan kemungkinan memerlukan terapi penggantian buah pinggang seperti dialisis atau pemindahan buah pinggang.
Pesakit buah pinggang juga mungkin mengalami kebocoran protein dalam air kencing dan ini merupakan petanda bahawa mereka mengalami penyakit buah pinggang. Tahap kebocoran protein dalam air kencing adalah amat penting untuk menentukan tahap kerosakan buah pinggang yang dihadapi.
Apakah gejala awal penyakit CKD?
Pada peringkat awal, ramai pesakit tidak berhadapan sebarang simptom. Pada peringkat yang lebih lanjut, pesakit mungkin mengalami keletihan dan kurang selera makan. Gejala lain termasuk loya, muntah, gatal, bengkak kaki, kesukaran bernafas dan gangguan tidur mungkin akan berlaku.
Apakah langkah pencegahan terhadap penyakit CKD?
Lakukan pemeriksaan kesihatan terutama untuk kumpulan berisiko tinggi seperti pesakit yang mengalami kencing manis, tekanan darah tinggi, penyakit jantung, kolesterol tinggi dan individu yang merokok.
Umur, berat badan berlebihan dan mereka yang mempunyai sejarah keluarga yang mengalami penyakit buah pinggang juga merupakan faktor risiko untuk mengalami CKD.
Antara intervensi yang digalakkan termasuk mengawal kandungan gula dan tekanan darah, menghentikan tabiat merokok serta pengubahsuaian tabiat pemakanan dengan mengurangkan pengambilan protein.
Apakah rawatan yang disyorkan buat pesakit buah pinggang?
Secara umumnya, rawatan adalah bergantung kepada punca atau penyakit yang menyebabkan kerosakan buah pinggang.
Terdapat ubat yang boleh menyasarkan proses penyakit dan akan diberi mengikut nasihat doktor.
Apabila buah pinggang gagal berfungsi secukupnya untuk mengekalkan fungsi tubuh badan, doktor akan menasihati pesakit mengenai terapi penggantian buah pinggang. Rawatan ini dikenali sebagai dialisis bertujuan untuk menyingkirkan bahan kumuh dan bendalir lebihan dari badan.
Terdapat dua jenis rawatan dialisis iaitu peritoneal dialisis (PD) dan hemodialisis (HD). Peritoneal dialisis menggunakan cecair yang dimasukkan ke dalam rongga perut pesakit melalui satu tiub khas bertujuan membuang bahan buangan dan cecair berlebihan dari badan manakala hemodialisis menggunakan mesin hemodialisis yang mempunyai penapis khas untuk menapis darah dan membuang bahan buangan dan air berlebihan dari badan.
Rawatan terbaik ialah melakukan pemindahan buah pinggang. Pemindahan yang berjaya boleh menawarkan kualiti hidup lebih baik dan jangka hayat pesakit lebih lama berbanding dialisis. Kehidupan selepas pemindahan buah pinggang adalah hampir seperti normal.
Apakah tips untuk mencegah CKD dan usaha yang boleh dilakukan untuk membantu menguruskan penyakit buah pinggang kronik?
Amalkan pemakanan seimbang dan sihat, kurangkan garam dalam diet, melakukan aktiviti fizikal secara tetap dan berhenti merokok. Bagi pesakit yang mempunyai tekanan darah tinggi adalah penting untuk mengawal paras tekanan darah. Jika menghidap diabetes, pastikan paras gula dikawal dengan baik.
Apakah diet terbaik untuk penyakit buah pinggang?
Mengurangkan pengambilan garam adalah penting kerana sodium mengekalkan keseimbangan air dalam badan dan juga tekanan darah. Sesetengah pesakit CKD yang mempunyai tahap fosfat yang tinggi dinasihatkan untuk memilih makanan rendah kandungan fosfat.
Pesakit CKD juga dinasihatkan untuk mengelakkan makanan tinggi potasium. Selain itu, pengurangan pengambilan protein untuk meminimumkan pengeluaran sisa adalah salah satu strategi yang digunakan untuk pesakit CKD.
